Uprawa buraka cukrowego: doradztwo w zakresie odżywiania upraw

Wszystko, co musisz wiedzieć o nawożeniu buraka cukrowego, najlepsze praktyki, odpowiednie produkty, doświadczenia polowe i więcej.

Porady dotyczące uprawy buraka cukrowego (Beta vulgaris L. ssp. vulgaris)

  • Optymalny zakres pH dla buraka cukrowego mieści się w przedziale 6,5 – 7,0. Burak dobrze się rozwija i wydaje duży plon na glebach alkalicznych o pH 8,3 – 8,5, dobrze plonuje też przy pH gleby na poziomie 6,0 – 6,5.

  • Wysoko plonuje na glebach żyznych, zasobnych w substancję organiczną i składniki mineralne. Najlepsze są gleby głębokie, o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych oraz właściwościach fizycznych, które umożliwiają penetrację wody i powietrza w głąb gleby oraz o zdolnościach do zatrzymywania wody.

  • W uprawie buraka cukrowego struktura gruzełkowata warstwy ornej gleby ma większe znaczenie niż głębokość tej warstwy.

  • Prawidłowy wzrost i rozwój buraka cukrowego ma miejsce na obszarach o rocznej sumie opadów wynoszącej od 600 do 700 mm i ich równomiernym rozkładzie.

  • Burak cukrowy charakteryzuje się wysokimi potrzebami wodnymi, tworzy bowiem dużą masę plonu i ma najbardziej rozwiniętą powierzchnię liści wśród wszystkich gatunków uprawnych.

  • Dobre zaopatrzenie roślin w wodę w czerwcu, lipcu i sierpniu warunkuje duże plony korzeni buraka.

  • Susze wiosenne i letnie wpływają na obniżenie plonowania.

  • Burak cukrowy silnie reaguje na nasłonecznienie, zarówno w pierwszych fazach wzrostu, jak i w końcowym okresie wegetacji.

  • W celu uzyskania dobrej jakości technologicznej najkorzystniejsze są optymalne opady w czerwcu, lipcu i w połowie sierpnia, przeplatane okresami pogody słonecznej i ciepłej oraz słoneczna jesieńtrwająca do zbioru korzeni.

  • Burak cukrowy nie wymaga wysokich temperatur, a optymalna średnia dobowa temperatura wynosi 12 – 16 ºC. Wykazuje wrażliwość na rozkład i wahania temperatury w ciągu doby. W pierwszych dniach po wschodach silnie reaguje na niskie temperatury, a przymrozki -3 ºC są dla niego szkodliwe.

  • W późniejszym okresie pozostający w glebie burak, przy chroniącej go rozecie liściowej, jest mało wrażliwy na przymrozki.

  • Na gromadzenie cukru w korzeniach buraka cukrowego wpływa duża różnica temperatur pomiędzy dniem i nocą.

  • Burak cukrowy jest wrażliwy na zasolenie gleby w okresie kiełkowania oraz pierwszych faz wzrostu roślin aż do osiągnięcia fazy 6 liści. W późniejszym okresie na ogół dobrze znosi zasolenie gleby.

  • Burak cukrowy pobiera duże ilości składników pokarmowych.

Rola składników odżywczych

Składnik odżywczyOpis
AzotPierwiastek plonotwórczy, warunkuje wytworzenie powierzchni liściowej, która odpowiada za fotosyntezę i produkcję węglowodanów gromadzonych następnie w korzeniach buraka cukrowego
FosforZwiększa zawartość cukru w korzeniach buraka oraz poprawia ich jakość technologiczną. Wpływa na kondycję i zdrowotność siewek oraz wartość paszową liści buraka.
PotasZwiększa efektywność wykorzystania azotu, wpływa korzystnie na plon oraz zwiększa zawartość cukru w korzeniach, gdyż aktywuje enzymy decydujące o odprowadzaniu asymilatów z liści do tkanek korzenia buraka cukrowego. Poprawia zdrowotność roślin i ich odporność na suszę, polepsza rozwój tkanek mechanicznych, przez co rośliny są bardziej odporne na choroby i szkodniki.
SiarkaSkładnik białek, aktywator enzymów odpowiedzialnych za wydajność fotosyntezy, korzystnie wpływa na tworzenie dobrze rozwiniętego i głębokiego systemu korzeniowego. Zwiększa efektywność wykorzystania azotu oraz wspomaga odżywienie buraka innymi składnikami pokarmowymi. Zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki. Poprawia parametry jakościowe plonu użytkowego, między innymi poprzez zwiększenie zawartości cukru, przy jednoczesnym obniżeniu zawartości niebiałkowych form azotu, w tym azotu α-aminowego.
MagnezWpływa na wzrost roślin, zwiększa plony, jako centralny składnik chlorofilu bierze udział w procesie fotosyntezy warunkując tworzenie asymilatów, aktywator reakcji enzymatycznych. Niezbędny do transportu fosforu w roślinie.
CynkWpływa na przemiany węglowodanów i białek. Uczestniczy w metabolizmie azotowym i fosforowym oraz w syntezie tryptofanu.
MiedźKorzystnie wpływa na wykorzystanie azotu mineralnego przez rośliny oraz na plon biologiczny i technologiczny cukru, ogranicza zawartość szkodliwego w procesie krystalizacji cukru azotuα-aminowego w korzeniach. Wykazuje silne działanie fungiostatyczne.
ManganMikroelement o największym znaczeniu w uprawie buraka cukrowego. Odpowiada za syntezę chlorofilu, fotosyntezę, oddychanie i aktywację enzymów. Łącznie z miedzią i cynkiem wspomaga efektywne wykorzystanie azotu.
BorNiezbędny w wielu procesach fizjologicznych, takich jak podział i różnicowanie komórek w tkankach twórczych stożków wzrostu pędu i korzenia, fotosynteza i oddychanie oraz stabilizacja błon cytoplazmatycznych. Kluczowe znaczenie w transporcie cukrów z liści do korzenia spichrzowego, co pozwala na uzyskanie lepszych parametrów polaryzacji. Poprawia odporność buraka na choroby grzybowe. Największe zapotrzebowanie występuje w młodych tkankach, gdzie najintensywniej przebiegają procesy metaboliczne.
MolibdenStymuluje aktywność syntetazy glutationowej oraz ATP-azy w liściach buraka cukrowego,stanowi komponent reduktazy azotanowej. Uczestnicząc w metabolizmie azotowym i gospodarce fosforowej roślin poprawia jakość paszową liści, zapobiega odkładaniu azotanów i innych niebiałkowych związków azotowych oraz fosforu nieorganicznego.
SódNie jest niezbędnym składnikiem do wzrostu i rozwoju buraka cukrowego, jednak roślina ta pobiera znaczne ilości sodu i reaguje korzystnie na nawożenie tym pierwiastkiem. Wysoka efektywność sodu występuje przy optymalnej zawartości potasu w glebie i przy niedoborze wody.

Deficyty składników odżywczych

Składnik odżywczyOpis
AzotSpowolnienie wzrostu roślin i obniżenie zawartości chlorofilu. Długotrwały brak azotu hamuje aktywność fotosyntetyczną liści. Początkowo objawy niedoboru azotu widoczne są na liściach dolnych okółków. Liście są drobne o wydłużonych ogonkach, barwy jasnozielonej do jasnożółtej, równomierne blednięcie całej blaszki liściowej łącznie z nerwami, zamieranie liści buraka cukrowego.
FosforZwolnienie procesów fosforylacji w przemianie cukrów, co wpływa na wielkość dyfuzji CO2. Niedobór uwidacznia się przede wszystkim u roślin młodych na liściach starszych. Liście buraków marszczą się, są drobne, spiczaste o krótkich i wyprostowanych ogonkach. Początkowo przybierają ciemniejszy odcień zieleni, a później brunatno-czerwoną barwę. Korzenie buraka cukrowego przy deficycie fosforu zawierają mniej cukru przy większej ilości azotu α-aminowego. Gorzej znoszą długie składowanie w pryzmach.
PotasUpośledzenie mechanizmu działania aparatu szparkowego w liściach, gdyż niedobór potasu przyczynia się do zwolnienia reakcji na światło, co ogranicza tworzenie cukrów, które wpływają na szybkość działania aparatów szparkowych. W roślinie gromadzą się proste związki azotowe oraz zwiększa się zawartość azotu α-aminowego w korzeniach. Wizualne objawy widoczne są zazwyczaj w późniejszym okresie wegetacji (lipiec, sierpień), zwłaszcza w warunkach suszy i wysokich temperatur. Objawem niedoboru jest więdnięcie roślin, liście są wąskie, szybko tracą turgor, chlorozy zaczynają się od brzegów starszych liści, a następnie przechodzą po obwodzie liścia. Brunatnienie przechodzi do środka blaszki liściowej pomiędzy nerwami. Przy silnym niedoborze zamieranie i odpadanie liści.
SiarkaObjawy deficytu są podobne do objawów niedoboru azotu, jednak pojawiają się one przy skrajnym niedożywieniu tym pierwiastkiem. Równomierna chloroza całej blaszki liściowej najpierw pojawiająca się na młodych liściach.
MagnezObjawy niedoboru początkowo ujawniają się na starszych liściach. Występuje chloroza międzynaczyniowa w postaci jasnych plam otoczonychzieloną tkanką liścia, która z upływem czasu ulega przebarwieniu. Liście buraków często się marszczą. Przy silnym deficycie chlorozy przechodzą w nekrozy oraz dochodzi do zamierania liści.
CynkŚrednia wrażliwość buraka cukrowego na niedobór.Nagromadzenie prostych związków azotowych (aminokwasy, amidy), które utrudniają krystalizację sacharozy w procesie technologicznym. Zaburzenia systemu wewnętrznych błon komórkowych chloroplastów prowadzące do zamierania komórek. Wizualne objawy niedoboru na buraku cukrowym występują bardzo rzadko. Chloroza liści sercowych, żółte plamy na górnej stronie młodych, ale w pełni wykształconych liści, nerwy pozostają zielone, biało-brunatne przejaśnienia międzynerwowe („bielenie liści buraka”). Przy skrajnym deficycie strzelisty pokrój roślin, drobne liście osadzone na krótkich ogonkach.
BorWolniejsze tempo wzrostu roślin, spadek plonu, obniżenie zawartości cukru w korzeniach, wzrost udziału substancji melasotwórczych. Zamieranie stożków wzrostu oraz najmłodszych liści spowodowane porażeniem liści przez patogeny. W początkowym stadium niedoboru występują symptomy niespecyficzne, zahamowanie wzrostu i zwiększona skłonność do więdnięcia roślin. Czasami występują brunatne plamy oraz poprzeczne spękania widoczne na górnej powierzchni ogonków liściowych. Skrajny deficyt prowadzi do powstania zgorzeli liści sercowych buraka cukrowego. Dochodzi do ich deformacji, brunatnienia, czernienia i w końcu zamierania. Burak wytwarza coraz to nowe boczne zawiązki liściowe, co odbywa się kosztem masy korzenia. W efekcie działania grzybów saprofitycznych na główce pojawia się sucha zgnilizna, która przemieszcza się w głąb korzenia buraka. Korzeń staje się brązowy, pokrywając się warstwą korkową. System korzeniowy słabo rozwinięty z licznymi i krótkimi korzeniami bocznymi. Ciemnienie wiązek przewodzących korzenia.
ManganHamowanie rozwoju korzeni buraka, ograniczenie plonu cukru. Małe plamki o cytrynowym zabarwieniu widoczne na młodych w pełni rozwiniętych liściach. Rozproszone chlorozy punktowe zlewające się w duże nekrozy. Przebarwienia całej blaszki liściowej z wyłączeniem nerwów. Przy silnym niedoborze słaby wzrost roślin i ich strzelisty pokrój oraz wydłużenie ogonków liściowych, zwinięcie brzegów liści do środka.
MolibdenNiedostateczne ilości reduktazy azotanowej, zapewniającej redukcję azotanów do jonów amonowych i asymilację azotu w roślinach. Odkładanie w korzeniach buraka pobranych azotanów oraz azotu α-aminowego o działaniu melasotwórczym. Skutkiem nieefektywnego wykorzystania azotu jest spadek plonów i cukrowości korzeni. Nagromadzenie niebiałkowych związków azotowych utrudnia w procesie produkcyjnym krystalizację sacharozy (obniżenie plonu cukru technologicznego). Symptomy wizualne na liściach przypominają niedożywienie azotem, bladozielone przebarwienia liści i międzyżyłkowa cętkowana chloroza.

Metody nawożenia

  1. Przy plonie korzeni 40t/ha z odpowiednią masą liści burak cukrowy pobiera 15 – 20 kg P2O5/ha i około 65 kg K2O/ha.
  2. W fazie rozrostu korzenia spichrzowego i narastania towarzyszących mu liści (60 – 130 dzień wegetacji) pobiera 75% azotu, fosforu i potasu potrzebnego w pierwszym roku wegetacji oraz prawie całą zalecaną dawkę wapnia.
  3. Największą efektywność nawożenia stwierdza się na glebach o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych i zatrzymujących wilgoć.
  4. Na początku wegetacji ważne jest prawidłowe odżywienie buraka w azot, fosfor i potas. W trakcie zakrywania rzędów ważne jest dostarczenie roślinom azotu i potasu oraz rozpoczyna się duże zapotrzebowanie buraka na magnez, bor i mangan.
  5. W fazie dojrzewania ważną rolę odgrywa fosfor, natomiast nadmierne pobieranie azotu prowadzi do zwiększenia masy liści kosztem korzeni buraka.
  6. Dla wysokoplonujących plantacji buraka cukrowego stosunek N:P2O5:K2O:Na2O wynosi 1:0,3:1,3:0,4.
  7. Wielkość dawek nawozów azotowych zależy w pewnym stopniu od odczynu gleby. W uprawie buraka cukrowego na glebach kwaśnych dawki azotu mogą być wyższe ze względu na wolniejszy proces nitryfikacji i słabsze zasiedlanie gleby przez Azotobacter.
  8. W uprawie buraka cukrowego przy ustalaniu dawki azotu należy przyjąć maksymalizację plonu cukru a nie plonu korzeni. Na stanowiskach nawożonych obornikiem dawka azotu powinna wynosić 100 – 120 kg N/ha, a bez obornika – 140 – 160 kg N/ha. Wyższe dawki azotu nie wpływają na zwiększenie plonu cukru.
  9. Burak cukrowy preferuje azotanową (saletrzaną) formę azotu, gdyż zapewnia ona odpowiednią szybkość, jak również wielkość pobierania przez rośliny potasu i innych kationów.
  10. W przypadku aplikacji formy amonowej azotu, na przykład w postaci siarczanu amonu, należy stosować ją w niewielkich dawkach, na około 2 – 3 tygodnie przed siewem roślin.
  11. Przedsiewna dawka azotu wynosi 50 – 60% dawki całkowitej. Zbyt wysoka przedsiewna dawka azotu może prowadzić do osłabienia zdolności kiełkowania oraz do porażenia siewek przez choroby zgorzelowe. Drugą dawkę tego składnika, najlepiej w formie saletry amonowej lub RSM zaleca się aplikować do fazy 7. liścia.
  12. Im później zastosowana pogłówna dawka azotu tym bardziej wpływa on na plon liści, a nie korzeni.
  13. Przenawożenie azotem skutkuje nadprodukcją biomasy nadziemnej przy słabym wzroście korzeni buraka cukrowego. Liście o dużej powierzchni są intensywnie zielone i delikatne, a technologicznie niedojrzałe korzenie mają obniżoną zawartość cukru i wysoką zawartość azotu α-aminowego.
  14. Wysokość dawki fosforu zależy od zasobności gleby i kształtuje się w przedziale 20 – 100 kg P2O5/ha. Na glebach bardzo ubogich w fosfor oraz na glebach wapiennych zaleca się wyższe dawki fosforu. Nawozy fosforowe należy aplikować w okresie jesiennym.
  15. W zależności od zawartości w glebie zalecane dawki potasu wynoszą 60 – 140 kg K2O/ha. W pierwszej kolejności burak cukrowy reaguje na zasobność gleby w potas, a w mniejszym stopniu na aktualne nawożenie.
  16. Przy zasobności gleby w potas na poziomie niskim lub bardzo niskim zalecane jest stosowanie nawożenia przewyższającego potrzeby pokarmowe buraka.
  17. Nawożenie sodem, jako uzupełnienie nawożenia potasowego, zalecane jest tylko wówczas, gdy nie można pokryć potrzeb pokarmowych buraka cukrowego w stosunku do potasu.
  18. W celu maksymalizacji plonu cukru prawidłowy stosunek K:Na kształtuje się na poziomie 3,5:1 (dawka sodu powinna stanowić nie więcej niż 30% dawki potasu).
  19. Przeciętne pobranie boru z plonami buraka cukrowego wynosi około 600 – 700 g z 1 ha, a w warunkach wysokoprodukcyjnych może przekraczać nawet 1500 g/ha. W stanowiskach o niskiej zawartości boru po zbiorze przedplonu zalecana jest aplikacja 2,0 – 3,5 kg B/ha. W trakcie wegetacji należy stosować dokarmianie dolistne. Jednorazowa dawka wynosi 100 g/ha. Straty plonu korzeni i polaryzacji wywołane niedoborem boru mogą sięgać nawet 50%.
  20. Do wytworzenia 1 tony korzeni z odpowiednią masą liści burak cukrowy potrzebuje 28 g manganu. Doglebowa aplikacja manganu jest nieefektywna z uwagi na krótkotrwały efekt działania. Dokarmianie dolistne zalecane w stanowiskach o odczynie gleby obojętnym i zasadowym oraz w warunkach długotrwałej suszy. Jednorazowa dawka wynosi 200 g/ha (w formie chelatu) lub 1 kg/ha (w formie soli).
  21. Pierwszy zabieg dokarmiania borem i manganem należy wykonać w fazie od 3 do 4 par liści właściwych, następny 10 – 14 dni po pierwszym.
  22. Do wytworzenia 1 tony korzeni z odpowiednią masą liści burak potrzebuje 14 g cynku. Przy niskiej zawartości w glebie zaleca się raz na 4 – 5 lat aplikację doglebową cynku w formie tlenkowej w dawce 8 – 12 kg/ha.
  23. Aplikacja miedzi zalecana jest na glebach cięższych, bogatych w substancję organiczną oraz na lekkich glebach piaszczystych ubogich w miedź. Burak dobrze reaguje na co najmniej jednokrotne dokarmianie dolistne miedzią (najlepiej od fazy 8 – 10 liścia) w dawce 50 – 100 g Cu/ha przy plonie 60 t/ha.
  24. Pobranie molibdenu przez buraka najczęściej nie przekracza 20 mg/ha.

Powiązane uprawy

Poznaj inne uprawy

Pokaż wszystkie uprawy
thumb

Nasz asortyment

Zrównoważone i innowacyjne rozwiązania zwiększające plony z upraw

Poznaj nasze produkty
thumb

Nasza wiedza

Porady i wskazówki, informacje na temat rynku i uprawy

Poznaj naszą wiedzę
thumb

Nasze doświadczenia

Zobaczyć znaczy uwierzyć, wyniki doświadczeń z całego świata

Poznaj nasze doświadczenia